Riool- en regenwaterinfrastructuur is cruciaal voor gezonde, veilige en klimaatrobuuste leefomgeving

Afvalwaterzuivering en -lozing is van kapitaal belang zowel voor de waterbedrijven als voor de rioolbeheerders in Vlaanderen. En, niet in het minst voor Aquafin als bovengemeentelijke rioolbeheerder en waterzuiveraar. De verdere ontwikkeling van een aangename, gezonde, veilige en klimaatrobuuste leefomgeving is de globale doelstelling die we samen nastreven. Daarbij sluiten we maximaal de waterkringlopen. Zo komen we tot een circulair watergebruik met schone waterlopen. De riool- en regenwaterinfrastructuur speelt daarin een belangrijke rol.

Om deze doelstelling te behalen, ontwikkelde de sector in overleg met alle stakeholders een actieplan ‘Gemeentelijk rioolbeheer’. Dat actieplan zet in op drie sporen:

• De aanleg van nieuwe, gescheiden riolering;
• Een risicogebaseerd assetmanagement voor herstellingen en vernieuwingen;
• Oplossingen bieden bij hevige neerslag en droogte.

Investeren in schone waterlopen

De Europese Kaderrichtlijn Water moet uitgevoerd zijn in 2027. Tegen dan moet al het water in de EU schoon en gezond zijn. Daartoe werkte de Vlaamse Regering een algemene visie uit op integraal waterbeheer in de vorm van de waterbeleidsnota en stroomgebiedbeheerplannen. Ook waterafvoer maakt een integraal deel uit van deze plannen. Op het vlak van rioleringen is er daarom in Vlaanderen al heel wat gebeurd. Maar, er ligt ook nog een grote uitdaging op de plank; de verdere uitbouw van de rioolinfrastructuur.

Dat vraagt belangrijke investeringen, ook van de gemeenten en hun rioolbeheerders. Toch is de uitdaging haalbaar op een aantal voorwaarden.

In eerste instantie moeten de te bereiken doelen en daaraan gekoppelde financiering op elkaar afgestemd worden. Daarnaast zijn engagementen op langere termijn nodig. Afspraken hieromtrent moeten verder verfijnd worden in overleg tussen Vlaanderen, de rioolbeheerders en de gemeenten.

Bovendien wachten de lokale besturen ook andere uitdagingen. Denk maar aan de instandhoudingsdoelstellingen natuur, het vrijwaren van de beschermingszones voor drinkwater of lokale beleidsnoden zoals mobiliteit en verkeersveiligheid. Die moeten afgestemd worden met de Kaderrichtlijn Water. Daarom is werken met doelstellingen en vrijheid in de keuze van projecten belangrijk. Zo kunnen lokale besturen de verschillende doelen verzoenen in integrale en multifunctionele projecten.

Tot slot is het ook belangrijk om te duiden dat de rioolsector niet alleen kan zorgen voor de goede toestand van de watersystemen. Andere sectoren zoals landbouw en industrie hebben daarin ook hun aandeel.

Het rioolstelsel verder optimaliseren

Naast het uitbouwen van nieuwe infrastructuur, vraagt ook het bestaande riool- en collectorennetwerk aandacht. Deze uitgebreide infrastructuur is op sommige plaatsen sterk verouderd. Een risicobeoordeling van het volledige stelsel gecombineerd met een gericht inspectieplan en actieprogramma, moet de beheerders toelaten om het rioolstelsel gericht en preventief te onderhouden. Zo kunnen ze calamiteiten voorkomen en op langere termijn kosten uitsparen. Met minister Demir zijn mijlpalen afgesproken om stap voor stap een volledig beeld van de toestand van het rioleringsstelsel te krijgen. Met concrete afspraken wil de Vlaamse Regering het assetmanagement van de gemeentelijke en bovengemeentelijke infrastructuur goed op elkaar afstemmen. Deze afspraken kwamen tot stand in overleg met AquaFlanders, VVSG, Vlario, VMM en Aquafin.

Daarnaast is dit voor rioolbeheerders en gemeenten ook een uitgelezen kans om mee te zoeken naar het optimale evenwicht tussen decentrale en centrale afval- en regenwatersystemen. Zo zien we naast het centraal uitgebouwde riool- en waterzuiveringsnet ook decentrale. Daar kan afval- en hemelwater, het zogenaamde tweedecircuitwater, een nieuwe bron vormen voor lokale productie van (drink)water. Dat gebeurt bijvoorbeeld met pilootprojecten aan de Antwerpse Zuiderdokken en aan de Oude Dokken in Gent.

Groenblauwe netwerken milderen de effecten van de klimaatverandering

Bij al deze investeringen speelt klimaatrobuustheid een belangrijke rol. Om wateroverlast op een betaalbare manier te voorkomen en periodes van droogte het hoofd te bieden, moeten we volop inzetten op opvang, hergebruik en infiltratie van water in publiek, semipubliek en privaat domein. Dat kan door ruimtes te creëren die helpen bij wateroverlast en op andere momenten een andere functie invullen zoals een speelplein, natuur of recreatie.

Hemelwater- en droogteplannen zijn een ideaal beleidsinstrument voor de uitbouw van een klimaatrobuuste omgeving. Ze bieden lokale besturen een bruikbaar kader om beslissingen te nemen die bijdragen aan een klimaatbestendig watersysteem en om een gebiedsgerichte visie te ontwikkelen.

De band met ruimtelijke inrichting is cruciaal in deze visie. Met een doordachte ruimtelijke planning kunnen steden en gemeenten inzetten op kwalitatieve verdichting. Dat kan bijvoorbeeld door nieuw leven te geven aan bestaande terreinen en gebouwen. De uitbouw van groenblauwe netwerken met dooradering tot in de stads- en dorpskernen leidt dan weer tot een afname van wateroverlast en droogte. Het verlaagt bovendien de hittestress in steden en zorgt voor een groenere en meer kwalitatieve leefomgeving.

Integrale projecten die zorgen voor beleving en een klimaatrobuuste en aangename leefomgeving genieten dan ook de voorkeur. Daarbij brengen we bijvoorbeeld waterlopen opnieuw boven de grond zodat ze zoals vanouds door de gemeente stromen. De uitbouw van de riool- en regenwaterinfrastructuur en van het gemeentelijke openbare domein gaan zo hand in hand.

Er zijn veel win-winsituaties te realiseren met dit multifunctionele ruimtegebruik. Rioolbeheerders en gemeenten werken hier samen aan. Als koepelorganisatie stimuleert AquaFlanders de samenwerking tussen rioolbeheerders en gemeenten zodat ze goede praktijkvoorbeelden snel kunnen opvolgen. Zo kunnen ze als regisseur van de publieke ruimte volop inzetten op innovatieve maatregelen voor regenwater- en groenbeheer.

Carl Heyrman,

Algemeen directeur AquaFlanders